جشنواره هنری گرفتار در تقاطع “ذهنیت ملی و اجتماعی” در آذربایجان

یک نقاشی دیواری در باکو که با “ذهنیت و ارزش های ملی” کشور درافتاد، 2009. عکس توسط تورخان کاریشگا / حمام تایمز. منتشر شده با مجوز.

آن فقط یک جشنواره هنرهای معاصر بود.

از 17 الی 27 سپتامبر، طرفداران هنر، فیلم و شعر به منظور شرکت در “قلعه دختر. زن بودن“، جشنواره ای سازماندهی شده توسط هیئت نمایندگی اتحادیه اروپا در آذربایجان و چندین سفارتخانه خارجی، دعوت شدند. این جشنواره که به نام یک مکان دیدنی مشهور در باکو نام گذاری شده، به مناسبت بزرگداشت صدمین سالگرد رهایی زنان آذربایجان برگزار گردید. این ابتکار توسط سابینا شیخلینسکایا، هنرمند بنیانگدار انجمن مجازی هنرهای معاصر به همین نام در سال 2009 اجراء و سرپرستی گردید.

یکی از رخدادهای این جشنواره برگزاری نمایشگاه نقاشی های دیواری و گرافیتی در کومبینات بود. کومبینات نام کارگاهی متروکه واقع در پایتخت آذربایجان می باشد که یکبار در دوره اتحاد جماهیر شوروی توسط اتحادیه هنرمندان مورد استفاده قرار گرفته است. سازمان دهندگان امید داشتند که آثار هنری پس از پایان کار جشنواره در محل باقی بمانند.

اما چیزی کاملاً متفاوت اتفاق افتاد. یک نقاشی دیواری اثر کارولینا فالکوت، هنرمند سوئدی که بدن یک ترنسجندر را به تصویر می کشید، توجه بسیاری را به سوی خود معطوف نمود چرا که به محض پایان یافتن جشنواره به طریقی نه چندان هنرمندانه و دوستانه مجدداً رنگ آمیزی شد.

درواقع این اثر هنری با مطرح شدن بحث درمورد نمایان ساختن تمایلات جنسی در ملاء عام  واکنشی شدید درپی داشته، و حتی عکس العمل دولت در دفاع از “ذهنیت سنتی” کشور را نیز برانگیخت.

 

هنر معاصر در باکو: قبل/بعد

در یک مصاحبه با 1news.az آژانس خبری وابسته به دولت محلی، شیخلینسکایا گفت که او برای حفظ این نقاشی دیواری تلاش بسیاری نمود، ولی موفقیت آمیز نبود. وی چنین توضیح داد: “دیواری که این هنرمند نقاشی خود را بر روی آن کشیده بود مقابل یک مجتمع مسکونی واقع بود که ساکنین آن به پلیس اعتراض نمودند. با افزایش اعتراض ها از سوی عده ای از ساکنین همزمان با طراحی اثر، تصمیم بر این شد که بر روی بخشی از آن رنگ آمیزی شود.”. وی افزود با توجه به اینکه این نقاشی یک اثر هنری عمومی بود، نمی شد نسبت به ابراز عقیده ساکنین بی اعتنا بود.

سایر آثار فالکوت به همان اندازه اثر او در باکو روشن و بی پرده می باشند. هنرمند سوئدی کلیشه های جنسیتی متعارف و تصویرسازی های بدن زن را به چالش می کشد. در آذربایجانی با ذهنیت سنتی، جائیکه حقوق زن همچنان در مراحل اولیه خود به سر می برد، این امر به خوبی قابل هضم نمی باشد:

تعجب می کنم که چرا هنوز هیچ کس مجسمه زن آزاد را پائین نکشیده است؟

بچه ها، این اثر هنوز برای شما زود است. شما باید از گرافیتی های کوچک شروع کنید.

ببخشید، هرکاری می خواهید در تارگووایا [خیابان اصلی عابر پیاده در باکو] بکنید، ولی چطور می توانید در میدان سوم [نام محله ای که نمایشگاه در آن برگزار گردید] بر روی دیوار عکس بیضه بکشید.

درابتدا سینه پیکر با رنگ پوشانده شد، و سپس سایر بخش های آزاردهنده آن به تدریج زنگ آمیزی گردید. عکس های ارسالی از منطقه نشان می دهند که نقاشی دیواری تا 28 سپتامبر و به احتمال زیاد توسط مقامات محلی بطور کامل با رنگ پوشانده شده است.

پس از اعتراضات، تصویر “ترانس” به طور کامل از روی دیوار محو گردید. به نظر شما، آیا بدلیل اعتراضات بود که این تصویر کاملاً زدوده شد؟ – عکس: جاوید قربانوف

در تاریخ 29 سپتامبر، شهرداری باکو بیانیه ای مبنی بر اظهار تأسف از تلاش ناشیانه در پوشاندن نقاشی دیواری با رنگ، ولی با تصدیق این موضوع که آن باعث دلخوری ساکنین و تخطی از “ذهنیت ملی و اجتماعی” کشور شده بود، منتشر نمود.

Azərbaycan multikultral ölkə olsa belə, öz milli dəyərləri, mental xüsusiyyətləri var. Gələn qonaqlar Azərbaycanın müsəlman ölkəsi olduğunu nəzərə almalı, biz başqa dinlərə, dəyərlərə necə tolerantıqsa, onlar da bizim dəyərlərə hörmətlə yanaşmalıdırlar. Ölkəmizə gələn xarici qonaqlar çox böyük hörmət və ehtiramla qarşılanır. Amma paytaxtda binalar mühafizə olunur, onların fasadları yenilənir. Odur ki, Bakıda binaların üzərinə müxtəlif şəkillərin çəkilməsinə icazə verilmir. Əgər festival çərçivəsində rəssamlara hansısa binanın üzərinə qrafiti çəkməyə icazə verilibsə, bu, o demək deyil ki, onlar bizim əxlaqımıza zidd olan dəyərləri Azərbaycanda rəsm vasitəsilə təbliğ etməlidirlər. Onda belə çıxır ki, Azərbaycana gələn qonaqlara öz təriqətlərini də təbliğ etməyə imkan verilməlidir. Bu düzgün yanaşma deyil. O ki qaldı bunun sənətə və sənətkarlığa qarşı hörmətsizlik kimi dəyərləndirilməsinə, bu fikir ilə qəti şəkildə razı deyilik. Bu gün Bakıda elə binalar var ki, orada qrafitilər çəkilib. Amma bizim rəssamlar bunu elə peşəkarlıqla ediblər ki, özümüz də, gələn qonaq da baxanda zövq qalır.

ولو اینکه آذربایجان یک کشور چند فرهنگی باشد، همچنان ذهنیت و ارزش های ملی خاص خود را داراست. بازدیدکنندگان نباید فراموش کنند که آذربایجان یک کشور اسلامی است. درست همانطور که ما نسبت به سایر ادیان و ارزش ها مدارا می کنیم، انتظار داریم که بازدیدکنندگان نیز چنین عمل نمایند. ما با نهایت احترام پذیرای مهمانان خود هستیم. ولی ساختمان های پایتخت تحت حفاظت می باشند، و نماهای آنها نوسازی می شوند. در باکو کشیدن نقاشی برروی ساختمان ها مجاز نمی باشد. صرف اینکه درجریان یک جشنواره اجازه کشیدن نقاشی برروی یک ساختمان داده شده، به معنای این نیست که آنها مجاز می باشند از طرق آثار هنری شان ارزش های خود  را که در تضاد با ذهنیت اجتماعی ما هستند، به نمایش گذارند. آن مثل این است بازدیدکنندگان وقتی که به آذربایجان می آیند مجاز به تبلیغ دین خود باشند. این رویکردی صحیح نمی باشد. ما قویاً با این طرز فکر که تصمیم به پوشاندن اثر هنری با رنگ نشانه بی احترامی به هنر و هنرمند بوده مخالف هستیم. ساختمان هایی در باکو هستند که برروی آنها انواع گرافیتی کشیده شده، ولی هنرمندان ما آنها را بسیار حرفه ای به گونه ای انجام داده اند که تحسین ما و مهمانان مان را به خود برمی انگیزند.

این ارجاع به “استانداردها و ارزش های ملی” در آذربایجان بینش مهمی نسبت به چگونگی درک جامعه آذربایجان از برابری جنسیتی، حقوق دگرباشان، و اصولاً هر مسئله ای که بوسیله همین استانداردها تحت الشعاع قرار گرفته، فراهم می آورد. اما مخفی شدن پشت نقاب ذهنیت و “ارزش های ملی” اذهان را نسبت به تنوع بیان هنری به عنوان چیزی که می تواند ثروت های فرهنگی کشور را تقویت نماید، بسته نگاه می دارد.

بحث را آغاز کنید!

ورود نویسنده ورود »

راهنمایی

  • کامنت‌ها توسط ناظر بررسی خواهد شد. لطفا کامنت خود را تنها یک بار ارسال کنید، در غیر این صورت به عنوان اسپم شناخته خواهد شد.
  • لطفا با دیگران با احترام برخورد کنید. کامنت‌های حاوی سخنان نفرت‌آمیز، رکیک، و حمله‌های شخصی تایید نخواهند شد.