یک زن در حال گریستن در صحنه ای از آنونس فیلم تیمبوکتو

تیمبوکتو فیلمی از کارگردان موریتانیایی عبدالرحمان سیساکو، برنده بزرگ چهلمین جشنواره سزار شد که جشنواره فرانسوی معادل جشنواره اسکار است. این جشنواره در ۲۰ و ۲۱ فوریه ۲۰۱۵ در تئاتر دور شتله در  پاریس برگزار شد. در کل این فیلم برنده هفت جایزه سزار شد، ولی‌ مهمترین آن‌ها برای بهترین فیلم بلند بود و جایزه‌های دیگر شامل بهترین موسیقی اصل، بهترین صدابرداری، بهترین فیلمبرداری، بهترین ویرایش و بهترین کارگردانی بودند که به این فیلم اهدا شدند.

اسم این فیم از روی اسم شهر تاریخی (و پایتخت فرهنگی‌) تیمبوکتو در شمال مالی‌ گرفته شده است و داستان یک چوپان گله گاو، به نام کیدانه و خانواده او است که به دلیل جنگ داخلی‌ در زندگیشان اختلال به وجود می‌آید. بعد از اینکه جنگجویان اسلامگرا کنترل شهر را بدست می‌گیرند، این حاکمان جدید  هر تفریحی را مانند موسیقی، خندیدن، سیگار و فوتبال برای ساکنان منع می‌کنند. به زنان به خصوص ظلم می‌شود (برای مثال برای آواز خواندن به شلاق محکوم می‌شوند)، و اغلب در دادگاهایی خلق‌الساعه محکوم می‌شوند.

در زمان جنگ‌های داخلی‌، گروه‌های اسلامی (بیشتر گروه‌های AQIM و MOJWA) در آغاز با گروه تورگ  که یک گروه جدایی خواه بود (که به نام بلا در مالی‌ معروف است) در جنبش MNLA بر ضد دولت مالی‌ متحد شده بودند . در این میان فرانسه و به میزان کمتر دولت موریتانی به دولت مالی کمک تسلیحاتی کردند. این منازعه با یک آتش بس در فوریه ۲۰۱۵ به آخر رسید، اما چندین اختلاف محلی باقی‌ ماند.

از این فیلم به خوبی‌ در فرانسه استقبال شد، در آنجا حدود یک میلیون بیننده این فیلم را تماشا کرده‌اند که  بیشترین تماشاگر یک فیلم  آفریقایی در تاریخ فرانسه است.

در آفریقا، فیلم موضوع بحث‌های بسیاری شده است. خیلی‌ از شهروندان اینترنتی علاقه خود را به این فیلم ابراز کرده‌اند، از جمله داگ‌اون۶۴ [Dogon64]، یکی‌ از کسانی‌ که وب‌سایت خبری مالی‌جت را می‌خواند. داگ‌اون۶۴ اشاره می‌کند که او فیلم را تماشا کرده است، برعکس خیلی‌ از نظردهندگان آفریقایی که در مورد این فیلم بحث می‌کنند بدون اینکه اول آن را تماشا کنند. او نظر خود را در Malijet.com  به اشتراک گذاشت:

Oui bravo à Abderrahmane Sissako, contrairement à beaucoup de critiqueurs (sic) sur ce forum j'ai vu ce film et j'ai aimé !

Oui il a plein de lacunes, oui il ne raconte pas tout ce qui s'est passé, oui il évite le rôle du MNLA, mais il s'agit d'une fiction et Abderrahmane voulait simplement montrer l'hypocrisie de l'idéologie islamiste de ces djihadistes !
Et que vous le vouliez ou non, il a réussi !Maintenant vous les critiqueurs (sic) éternels, Kassin, Mossad, Balimamousso et autres, qu'attendez vous pour vous regrouper et faire un film à votre convenance, montrant la déviation de l'Islam de tous ces fous de dieu, les horreurs qu'ils perpetuent au Mali et ailleurs, ce qu'ils font des femmes, de leurs traffics de drogues et autres ! Qu'attendez vous ????
Peur peut-être de vous retrouver avec une fatwa sur le dos, comme les dessinateurs de Charlie-Hebdo ??
Ou vous auriez peut-être préféré que ce soit Abderrahmane qui prenne les risques ?
Il en a pris, c'est le seul film pour l'instant traitant de ce sujet ….en attendant le vôtre ?

بله، به احترام عبدالرحمن سیساکو، کلاه‌ها را از سر بردارید. بر عکس خیلی‌ از منتقدین در این تالار گفتگو، من این فیلم را دیدم و دوست داشتم! بله، اشتباهات زیادی دارد. نه، همه چیز را که اتفاق افتاده تعریف نمی‌کند. بله، ازتعریف نقش م‌ن‌ل‌ا [MNLA] می‌گریزد. اما این یک قصه است، و عبدالرحمن فقط می‌خواهد که دورویی ایدئولوژی جنگجویان اسلام‌گرا را افشا کند؟ و چه دوست دسته باشید و چه نه، او موفق شده است! حالا افراد همیشه منتقد–  کسین، موساد، بلیمامسو و بقیه — منتظر چه هستید؟ چرا با هم جمع نمی‌شوید تا فیلمی آن‌طور که می‌خواهید بسازید، که فاصله این دیوانه‌ها را با خدا و وحشت‌هایی که  در مالی‌ و جاهای دیگر موجب آن شدند، برخوردشان با زنان، شرکت کردنشان درقاچاق مواد و بقیه را نشان بدهد! منتظر چه هستید؟ شاید از این می‌ترسید که یک فتوا بر ضد شما صادر شود. مثل کارتونیست چارلی هبدو؟ یا ترجیح می‌دهید عبدالرحمن این ریسک را بکند؟ در حقیقت، عبدالرحمن این ریسک را کرد و در حال حاضر، فیلم او تنها فیلمی است که با این موضوع برخورد می‌کند… مگر اینکه از شما اثری در راه باشد؟

“دوتاشون اینجاند! ببرشون!” صحنه ای از فیلم تیمبوکتوی عبدالرحمن سیساکو

در ۲۸ مارس ۲۰۱۵، فعال حقوق بشر، چارلز سچز، که در داکار زندگی‌ می‌کند، نظر مثبت خود را در مورد این فیلم به اشتراک گذاشت:

J'ai vu Timbuktu hier. Un film magnifique. Les 7 Cesar sont mérités. Ce film aurait dû avoir au moins 1 Oscar. Je regrette d'avoir été mauvaise langue sans l'avoir vu. J'avais écrit une longue “critique” qui s'est effacée par inadvertance. Je vous recommande vivement ce film. Il est d'une beauté, d'une gravité et d'un esthétisme rares… Ce qui est une prouesse pour un sujet de film aussi délicat.

من تیمبوکتو را دیروز دیدم. فیلم بسیار عالی‌ است. ارزش تمام هفت سزار را داشت. باید حداقل یک جایزه اسکار هم می‌برد. من خیلی‌ متأسفم که قبل از اینکه تماشایش کنم، در موردش بد گفتم. من یک “اظهار نظر” طولانی‌تری  نوشتم ولی‌ تصادفی‌ پاک شد. من این فیلم را بسیار توصیه می‌کنم.  خیلی‌ زیباست. یک وقار و زیبایی‌ که کمیاب است … که یک پیروزی است برای فیلمی با چنین موضوع سختی.

بسیاری از دوست‌های فیسبوک سانچز در مورد نظر ارسالی او نظر دادند. صیدلامینه سلوکا نوشت:

HEUREUX!!! Je suis particulièrement heureux! Le film de Sissako a été vilipendé par des gens qui lui reprochent sa proximité avec le régime mauritanien mais qui ne parlent pas du film. Je convoque Césaire (et sa Lettre à Maurice Thorez) pour dire qu'être de gauche n'est pas un gage de bonne foi ni un certificat d'anti- paternalisme.Charles Sanches, tu me rends la nuit douce.

هورا!!! من خیلی‌ خوشحالم! فیلم سیساکو از طرف مردمی که از وابستگی‌ او به دولت موریتانی ناراحت هستند مورد انتقاد واقع شده است [ یاداشت ویرایشگر: سیساکو به عنوان مشاور فرهنگی‌ برای رئیس کنونی کشور، محمد اولد عبدالعزیز کار کرده است]، اما آنها در مورد این فیلم حرف نمی‌زنند. همانطور که امه‌ سزر گفته (مثل نامه او به موریس تورز)، چپ بودن تضمینی برای داشتن نیت خوب یا ضدیت با پدرسالاری نیست. چارل سانچز، شب من را ساختی.

لامین فال می‌گوید که او از بعضی‌ از جنبه‌های این فیلم لذت برده، اما هنوز منتقد بقیه فیلم است:

Je valide sur l'esthétisme et le tact, et surtout sur comment a été operé le choix de la petite fille. Neanmoins un peu critique sur le chevauchement de certaines scenes.

من در مورد صداقت و انسجام فیلم موافق هستم، مخصوصاً انتخابی که در مورد آن دختر کوچولو کردند. اما روی‌ هم افتادن بعضی‌ از صحنه‌ها خوب نبود.

یکی‌ از دوستان سانچز در داکار، میاطور، گفت که این فیلم در سنگال خیلی‌ محبوب بود:

J'ai fait la queue 2 fois aujourd'hui pour le voir au CCF. A chaque fois , la salle était pleine.

من دوبار در صف ایستادم تا در موسسه فرانسوی سنگال ببینمش. هر دو مرتبه سالن پر بود.

بعضی‌ از منتقدین این فیلم فکر می‌کنند که موفقیت این فیلم به دلیل مبارزه دولت فرانسه با افراط‌گری مذهبی‌ است. کسین در  مالی‌جت (malijet.com) یکی‌ از این منتقدین است، که به هموطنان مالیایی خود می‌گوید که شکاک بمانند.

 Ce film est plutôt une propagande mauritano-française pour présenter les touareg comme des victimes alors que ce sont les touareg du MNLA soutenus par la Mauritanie et la France qui sont à la base de la déstabilisation au nord du Mali.La charia a été appliquée en masse à Gao et à Tombouctou sur des populations majoritairement noires et non à Kidal où vivent la plupart des touareg rebelles.
Mais ce film passe sous silence la souffrance des Bellah qui subissent l'esclavage des touareg soutenus par la Mauritanie. Ce n'est pas maintenant que ce film est réalisé et il n'a rien eu aux festivités de Cannes 2014 alors pourquoi ce soudain couronnement? Faites très très attention à la propagande et cherchez toujours à savoir le pourquoi du comment. Salute.

این فیلم عوامفریبی موریتانیایی و فرانسوی است، که طوارق را ظلم دیده نشان می‌دهد در حالیکه فرانسه و موریتانی از طوارق م‌-ن‌-ل‌-ا [MNLA] پشتیبانی می‌کردند و این موجب ناثباتی در شمال مالی‌ شد. قوانین شریعت اسلامی بیشتر در جوامع سیاهپوست گائو و تیمبوکتو به اجرا گذاشته میشد، نه در کیدال که جایی است که بیشتر شورشیهای طوارق زندگی‌ می‌کردند. اما این فیلم در برابر رنجی‌ که مردم بلاه که به بردگی گرفته شده بودند از طرف مردم طوراق با پشتیبانی موریتانی رفت سکوت می‌کند. این یک فیلم کاملاً جدید نیست و هیچ سر و صدایی در جشنواره کن‌ فرانسه نکرد، پس چرا این همه تحسین ناگهانی؟ حواستان به عوامفریبی باشد و همیشه  دنبال انگیزه‌های پنهانی بگردید. خداحافظ.

در همان وبسایت، کیبیلی سوسخو توجه را به جنبه سیاسی  تیمبوکتو جلب می‌کند:

Je suis désolé ,mais sans mettre en cause la valeur réelle de son film ,je pense que ce prix ,surtout accompagné d'une telle razzia de statuettes ( prix d'interprétation ,meilleure musique etc ..),donc ce prix a une forte odeur politique .Et puis quand cet homme faisait le film Bamako avec Aminata Dramane Traoré ,on disait qu'il était Malien etc …et puis il devient brusquement Mauritanien .Et puis avec l'état de surislamisation avancée de la Mauritanie ils vont être bientôt obligé de faire assurer sa protection par des gardes de corps ,si ça se trouve, une  FATWA est déjà sur lui .En tout cas moi je ne suis pas surpris par ce Cesar

من متأسفم. نمی‌خواهم کیفیت این فیلم را زیر سوال ببرم، ولی‌ به این دلیل که این جایزه را برد مخصوصاً بخاطر اینکه این همه جایزه را درو کرد (بهترین کارگردان، بهترین موسیقی و غیره)، به نظر می‌آید که از روی انگیزه سیاسی بوده است. وقتی‌ که این مرد فیلم باماکو را با [وزیر سابق فرهنگ] امیناتا درامین ترائوره می‌ساخت، همه می‌گفتند که او اهل مالی‌ است … و ناگهانی موریتانیایی شد. و با اسلامی‌تر شدن موریتانی، به زودی او باید محافظ شخصی‌ استخدام کند تا اینکه امنیت خود را تضمین کند، اگر تا حالا فتوایی بر ضدش صادر نشده باشد. در هر حال، من از این جایزه خیلی‌ تعجب نکردم.

در وبسایت africultures.com  ملممر مطلبی به نام “از پشتیبانی تیمبوکتو خود داری کنید” (STOP AU LOBBY DE TIMBUKTU) منتشر کرد:

Avant de lire mon texte, regardez ce lien.

Un film pour les bons blancs de France perdus dans leur mythe de l'homme bleu. Timbuktu est une grosse farce qui magnifie l'indigne. Bravo pour les jihadistes “humanisés”. Ceux sont des barbares et ce film est trompeur. Bravo aux journalistes français pour leur soutien au scénario de ce film sans saveur. Suivez ce lien et Mr Barlet (auteur de l'article), merci de vous en inspirer avant de nous endormir avec vos critiques insipides dont on ne sait à qui elles s'adressent.

قبل از اینکه نظر من را بخوانید این فیلم را تماشا کنید. فیلمی برای مردم سفید فرانسه که با افسانه “مردم آبی” طلسم شده‌اند. تیمبوکتو کار بیهوده‌ای است و کسانی‌ را ستایش می‌کند که نباید ستایش شوند. خوش به حال جهادی‌های “انسان شده”. آنها وحشی هستند و این فیلم فریب دهنده است. خوش به حال خبرنگاران فرانسوی که از این فیلم بی‌ مزه پشتیبانی می‌کنند. لینک بالا را دنبال کنید و آقای بارلت (که این مقاله را نوشت)، لطفا ملاحظه کنید، به جای اینکه با عقاید خسته کننده که سعی‌ می‌کند همه را راضی‌  نگاه دارد همه ما را به خواب وادارید.

تکه‌های این فیلم که در یوتیوب پخش شد موجب واکنش‌های زیادی شد. نظرها همچنان متفاوت است. در جشنواره فیلم آفریقا در واگادوگو، ف‌اس‌پ‌اک‌و، پخش این فیلم به دلیل وحشت از تحریک خطر حمله تروریستی بحث‌برانگیز بود. فقط یک بار دولت موقت بورکینافاسو دخالت کرد و بعد از آن برگزارکنندگان جشنواره تصمیم به پخش آن گرفتند.